Dodatkowe świadczenia z ZUS, o których mało kto wie

Wprowadzenie

Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) kojarzy się większości Polaków głównie z emeryturami, rentami i zasiłkami chorobowymi. Jednak w ofercie ZUS znajduje się znacznie więcej świadczeń, o których istnieniu często nie wiemy. W tym artykule przedstawimy mniej znane świadczenia, które mogą przysługiwać ubezpieczonym i ich rodzinom. Warto je poznać, ponieważ mogą stanowić istotne wsparcie finansowe w różnych sytuacjach życiowych.

1. Dodatek pielęgnacyjny

Dodatek pielęgnacyjny to świadczenie, które przysługuje osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji oraz osobom, które ukończyły 75 lat. Dodatek ten jest przyznawany automatycznie osobom po 75. roku życia, natomiast młodsze osoby muszą uzyskać orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o całkowitej niezdolności do samodzielnej egzystencji.

Komu przysługuje?

• Osobom uprawnionym do emerytury lub renty, które są całkowicie niezdolne do samodzielnej egzystencji
• Osobom, które ukończyły 75 lat i pobierają emeryturę lub rentę

Wysokość świadczenia

Aktualnie (od 1 marca 2023 r.) dodatek pielęgnacyjny wynosi 294,39 zł miesięcznie i jest corocznie waloryzowany.

Jak uzyskać?

Osoby po 75. roku życia otrzymują dodatek automatycznie. Młodsze osoby muszą złożyć wniosek do ZUS o ustalenie niezdolności do samodzielnej egzystencji.

2. Zasiłek pogrzebowy

Zasiłek pogrzebowy to jednorazowe świadczenie przysługujące osobie, która pokryła koszty pogrzebu. Niekoniecznie musi to być członek rodziny zmarłego - zasiłek przysługuje każdej osobie lub instytucji, która pokryła koszty pochówku.

Komu przysługuje?

• Członkom rodziny zmarłego (małżonek, dzieci, wnuki, rodzice, rodzeństwo)
• Osobom niespokrewnionym, które pokryły koszty pogrzebu
• Instytucjom, które pokryły koszty pogrzebu (np. dom pomocy społecznej, gmina, zakład pracy)

Wysokość świadczenia

Zasiłek pogrzebowy wynosi 4000 zł. Jeśli koszty pogrzebu pokryło kilka osób, zasiłek zostanie podzielony proporcjonalnie do poniesionych kosztów.

Jak uzyskać?

Należy złożyć wniosek o zasiłek pogrzebowy (formularz Z-12) wraz z aktem zgonu i rachunkami potwierdzającymi poniesione koszty. Wniosek należy złożyć w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której pogrzeb został zorganizowany.

3. Renta rodzinna

Renta rodzinna to świadczenie przysługujące członkom rodziny po śmierci osoby, która miała ustalone prawo do emerytury lub renty, bądź spełniała warunki do jej uzyskania. Często nie wiemy, że renta rodzinna może przysługiwać nie tylko małżonkom i małoletnim dzieciom, ale w określonych przypadkach również dorosłym dzieciom czy nawet rodzicom zmarłego.

Komu przysługuje?

• Dzieciom do ukończenia 16 lat, a jeśli się uczą - do ukończenia 25 lat
• Dzieciom bez względu na wiek, jeśli stały się całkowicie niezdolne do pracy przed ukończeniem 16 lat lub w trakcie nauki przed ukończeniem 25 lat
• Wdowie/wdowcowi, jeśli w chwili śmierci małżonka ukończył/a 50 lat lub był/a niezdolny/a do pracy, albo wychowuje przynajmniej jedno z dzieci uprawnionych do renty rodzinnej
• Rodzicom zmarłego, jeśli byli na jego utrzymaniu i spełniają warunki dotyczące wieku lub niezdolności do pracy

Wysokość świadczenia

Renta rodzinna stanowi:

• 85% świadczenia zmarłego - dla jednej osoby uprawnionej
• 90% świadczenia zmarłego - dla dwóch osób uprawnionych
• 95% świadczenia zmarłego - dla trzech i więcej osób uprawnionych

Jak uzyskać?

Należy złożyć wniosek o rentę rodzinną (formularz ERR) wraz z niezbędnymi dokumentami (akt zgonu, dokumenty potwierdzające staż pracy zmarłego, dokumenty potwierdzające stopień pokrewieństwa, zaświadczenie o nauce w przypadku dzieci powyżej 16 lat).

4. Dodatek dla sierot zupełnych

Dodatek dla sierot zupełnych to świadczenie przysługujące osobom otrzymującym rentę rodzinną, które są sierotami zupełnymi, czyli straciły oboje rodziców.

Komu przysługuje?

Osobom uprawnionym do renty rodzinnej, które straciły oboje rodziców lub których matka zmarła, a ojciec jest nieznany.

Wysokość świadczenia

Aktualnie (od 1 marca 2023 r.) dodatek dla sierot zupełnych wynosi 553,30 zł miesięcznie i jest corocznie waloryzowany.

Jak uzyskać?

Dodatek jest przyznawany na wniosek osoby uprawnionej do renty rodzinnej. Do wniosku należy dołączyć akty zgonu obojga rodziców lub akt zgonu matki i oświadczenie, że ojciec jest nieznany.

5. Zasiłek wyrównawczy

Zasiłek wyrównawczy to świadczenie, które może otrzymać osoba, której wynagrodzenie zostało obniżone wskutek poddania się rehabilitacji zawodowej w celu adaptacji lub przyuczenia do określonej pracy.

Komu przysługuje?

Pracownikom, którzy:

• Są objęci ubezpieczeniem chorobowym
• Posiadają orzeczenie o potrzebie rehabilitacji zawodowej
• Po rehabilitacji otrzymują niższe wynagrodzenie niż przed jej rozpoczęciem

Wysokość świadczenia

Zasiłek wyrównawczy stanowi różnicę między przeciętnym miesięcznym wynagrodzeniem z ostatnich 12 miesięcy przed rehabilitacją a aktualnym wynagrodzeniem podczas rehabilitacji.

Jak uzyskać?

Należy złożyć wniosek do ZUS wraz z orzeczeniem lekarza orzecznika ZUS o potrzebie rehabilitacji zawodowej oraz zaświadczeniem od pracodawcy o wysokości zarobków przed i w trakcie rehabilitacji.

6. Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (500+)

Świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji, potocznie zwane "500+ dla niepełnosprawnych", to stosunkowo nowe świadczenie wprowadzone w 2019 roku. Jest ono przyznawane osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji, których dochód jest niższy od określonego limitu.

Komu przysługuje?

• Osobom, które ukończyły 18 lat
• Osobom, które są niezdolne do samodzielnej egzystencji (posiadają odpowiednie orzeczenie)
• Osobom, których łączna wysokość świadczeń ze środków publicznych nie przekracza ustalonego limitu (aktualnie 2157,80 zł brutto)

Wysokość świadczenia

Świadczenie wynosi maksymalnie 500 zł miesięcznie. Jeśli suma świadczeń ze środków publicznych przekracza 1657,80 zł, ale jest niższa niż 2157,80 zł, świadczenie uzupełniające będzie przyznane w wysokości różnicy między kwotą 2157,80 zł a łączną kwotą świadczeń ze środków publicznych.

Jak uzyskać?

Należy złożyć wniosek o świadczenie uzupełniające (formularz ESUN) wraz z orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji oraz informacją o innych pobieranych świadczeniach.

7. Dodatek za tajne nauczanie

Dodatek za tajne nauczanie to świadczenie przysługujące nauczycielom, którzy w czasie okupacji prowadzili tajne nauczanie lub przed 1 września 1939 r. pracowali jako nauczyciele w szkołach polskich na terenie III Rzeszy lub byłego Wolnego Miasta Gdańska.

Komu przysługuje?

Nauczycielom-emerytom i rencistom, którzy prowadzili tajne nauczanie w czasie okupacji lub pracowali w polskich szkołach na terenie III Rzeszy.

Wysokość świadczenia

Aktualnie dodatek za tajne nauczanie wynosi 294,39 zł miesięcznie i jest corocznie waloryzowany.

Jak uzyskać?

Należy złożyć wniosek do ZUS wraz z dokumentami potwierdzającymi prowadzenie tajnego nauczania lub pracę w polskich szkołach na terenie III Rzeszy.

8. Świadczenie przedemerytalne

Świadczenie przedemerytalne to wsparcie finansowe dla osób w wieku przedemerytalnym, które straciły pracę z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy lub z powodu jego likwidacji.

Komu przysługuje?

Świadczenie przedemerytalne mogą otrzymać osoby, które:

• Mają co najmniej 56 lat (kobiety) lub 61 lat (mężczyźni)
• Zostały zwolnione z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
• Przepracowały w tym zakładzie co najmniej 6 miesięcy
• Posiadają staż ubezpieczeniowy wynoszący co najmniej 20 lat (kobiety) lub 25 lat (mężczyźni)
• Są zarejestrowane jako bezrobotne przez okres co najmniej 180 dni
• Nie odmówiły bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji zatrudnienia

Wysokość świadczenia

Aktualnie (od 1 marca 2023 r.) świadczenie przedemerytalne wynosi 1544,49 zł brutto miesięcznie i jest corocznie waloryzowane.

Jak uzyskać?

Należy złożyć wniosek do ZUS (formularz ESP) wraz z świadectwem pracy i innymi dokumentami potwierdzającymi spełnienie warunków, w ciągu 30 dni od dnia wydania przez urząd pracy dokumentu potwierdzającego 180-dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych.

9. Renta szkoleniowa

Renta szkoleniowa to świadczenie przyznawane osobom, które utraciły zdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie, ale rokują odzyskanie zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.

Komu przysługuje?

Osobom, które:

• Utraciły zdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie
• Uzyskały orzeczenie lekarza orzecznika ZUS o celowości przekwalifikowania zawodowego
• Spełniają warunki wymagane do przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy

Wysokość świadczenia

Renta szkoleniowa wynosi 75% podstawy wymiaru renty, ale nie mniej niż najniższa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy.

Jak uzyskać?

Należy złożyć wniosek o rentę z tytułu niezdolności do pracy. Lekarz orzecznik ZUS w trakcie badania może orzec o celowości przekwalifikowania zawodowego, co skutkuje przyznaniem renty szkoleniowej.

10. Zasiłek macierzyński dla ubezpieczonego ojca dziecka

Mało kto wie, że w określonych przypadkach ojciec dziecka, który jest ubezpieczony, może otrzymać zasiłek macierzyński, nawet jeśli matka dziecka nie była ubezpieczona.

Komu przysługuje?

Ubezpieczonemu ojcu dziecka, jeśli:

• Matka dziecka nie jest ubezpieczona (np. nie pracuje) i nie może sprawować opieki nad dzieckiem ze względu na poważne problemy zdrowotne
• Matka dziecka nie żyje
• Matka dziecka porzuciła dziecko

Wysokość świadczenia

Wysokość zasiłku macierzyńskiego zależy od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe ojca dziecka i wynosi:

• 100% podstawy wymiaru - przez pierwsze 6 tygodni
• 60% podstawy wymiaru - przez pozostały okres

Jeśli ojciec zdecyduje się na pobieranie zasiłku przez cały okres na jednym poziomie, to wynosi on 80% podstawy wymiaru.

Jak uzyskać?

Należy złożyć wniosek do ZUS wraz z dokumentami potwierdzającymi okoliczności uprawniające do zasiłku (akt urodzenia dziecka, zaświadczenie lekarskie o stanie zdrowia matki lub akt zgonu matki, lub oświadczenie o porzuceniu dziecka przez matkę).

Podsumowanie

ZUS oferuje wiele różnych świadczeń, o których istnieniu często nie wiemy. Warto zapoznać się z pełną ofertą świadczeń, aby w razie potrzeby móc skorzystać z przysługującej nam pomocy finansowej. Aby uzyskać szczegółowe informacje na temat konkretnych świadczeń, najlepiej skontaktować się bezpośrednio z ZUS lub skorzystać z pomocy doradcy emerytalnego.

Jeśli masz pytania dotyczące świadczeń z ZUS lub potrzebujesz pomocy w złożeniu wniosku, skontaktuj się z naszymi ekspertami. Pomożemy Ci w zrozumieniu przysługujących Ci praw i w skutecznym ubieganiu się o należne świadczenia.